Τι είναι η αορτική στένωση;
Η αορτική βαλβίδα βρίσκεται μεταξύ της αριστερής κοιλίας της καρδιάς και της μεγαλύτερης αρτηρίας του σώματος, της αορτής. Ο ρόλος της βαλβίδας είναι να επιτρέπει την προώθηση αίματος από την καρδιά στην αορτή αλλά να αποτρέπει την αντίστροφη κίνηση. Όταν περιορίζεται η διάνοιξη της βαλβίδας (αορτική στένωση) η καρδιά υποχρεώνεται να ασκήσει μεγαλύτερη δύναμη για να προωθήσει το αίμα. Με τον καιρό η στένωση αυξάνει, μειώνεται η ικανότητα της καρδίας να τροφοδοτεί το σώμα με την απαραίτητη ποσότητα αίματος και έτσι μπορεί να εκδηλωθούν συμπτώματα και να εξαντληθεί μη αναστρέψιμα ο καρδιακός μυς.
Η αντιμετώπιση της αορτικής στένωσης εξαρτάται από την βαρύτητα της και είναι συντηρητική ή χειρουργική. Χωρίς αντιμετώπιση η σοβαρή αορτική στένωση προκαλεί σημαντικά προβλήματα υγείας.
Αορτική στένωση – αιτιολογία
Τα αίτια της αορτικής στένωσης μπορούν να διακριθούν σε συγγενή και επίκτητα.
Συγγενή καλούμε τα αίτια που υπάρχουν από την γέννηση του ατόμου. Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται οι εκ γενετής αορτικές δυσπλασίες και η δίπτυχη αορτική βαλβίδα. Η δίπτυχη αορτική βαλβίδα είναι η πιο συχνή συγγενής ανωμαλία και απαντάται στο 2% του γενικού πληθυσμού. Φυσιολογικά η αορτική βαλβίδα είναι τρίπτυχη. Άτομα με δίπτυχη αορτική διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για αορτική στένωση σε σχετικά μικρή ηλικία. Αποτελεί πλέον την πρώτη αιτία σοβαρής αορτικής στένωσης σε άτομα μικρότερα των εξήντα ετών.
Από τα επίκτητα αίτια ξεχωρίζουν ο ρευματικός πυρετός και η αορτική στένωση από εκφύλιση-ασβέστωση. Ο ρευματικός πυρετός αποτελούσε παλαιότερα την βασική αιτία αορτικής στένωσης. Πλέον με την εξάπλωση των αντιβιοτικών τα περιστατικά ρευματικού πυρετού είναι πολύ σπάνια. Η εκφυλιστική- ασβεστοποιός αορτική στένωση είναι η συχνότερη μορφή αορτικής στένωσης στην τρίτη ηλικία. Χαρακτηρίζεται από σταδιακή, με την πάροδο των ετών, εναπόθεση ασβεστίου στις πτυχές της αορτής.
Αορτική στένωση-συμπτώματα
Η αορτική στένωση μπορεί να διαλάθει της προσοχής για πολλά χρόνια καθώς αρχικά δεν προκαλεί συμπτώματα. Επίσης σε ηλικιωμένα άτομα μπορεί να μην εκδηλώνονται συμπτώματα λόγω περιορισμένης κινητικότητας. Τα κύρια συμπτώματα της σοβαρής αορτικής στένωσης είναι η στηθάγχη, η δύσπνοια στην προσπάθεια και η συγκοπή.
Η σοβαρή αορτική στένωση αποτελεί εμπόδιο στην αντλητική λειτουργία της καρδίας. Για να το υπερκεράσει η καρδιά υπερτρέφεται και αυξάνει την συσταλτικότητα της. Οι απαιτήσεις της ίδιας της καρδιάς σε οξυγόνο αυξάνονται. Αν το απαιτούμενο έργο είναι πολύ μεγάλο τότε η ανάγκες της καρδιάς σε οξυγόνο δεν καλύπτονται, ισχαιμεί και προκαλείται στηθάγχη. Συχνά συνυπάρχει και στεφανιαία νόσος που επιδεινώνει την κατάσταση.
Ακόμα όμως και αν δεν προκληθεί στηθάγχη, ο περιορισμός της παροχής αίματος από την αορτική στένωση, περιορίζει τις αντοχές του ατόμου το οποίο κουράζεται πολύ πιο εύκολα.
Σε προχωρημένες καταστάσεις η σοβαρή αορτική στένωση μπορεί να προκαλέσει συγκοπτικά επεισόδια. Η μειωμένη παροχή αίματος σε συνδυασμό με την γενικευμένη αγγειοδιαστολή κατακρημνίζουν την αρτηριακή πίεση, υποαρδρεύται ο εγκέφαλος και ο ασθενής χάνει τις αισθήσεις του.
Αορτική στένωση-διάγνωση
Για την διάγνωση της αορτικής στένωσης συνεκτιμώνται το ιατρικό ιστορικό και τα ευρήματα από την κλινική εξέταση. Η τυπική συμπτωματολογία της αορτικής στένωσης κατευθύνει τον καρδιολόγο κατά την κλινική του εξέταση. Ο σφυγμός του ατόμου με σοβαρή αορτική στένωση έχει βραδεία άνοδο και χαμηλό ύψος.
Από την ακρόαση της καρδιάς χαρακτηριστικό είναι το συστολικό φύσημα με μείωση της έντασης του δευτέρου τόνου και την επέκταση του προς τον τράχηλο. Σε παραμελημένες καταστάσεις μπορεί να είναι έκδηλα τα σημεία καρδιακής ανεπάρκειας με οιδήματα κάτω άκρων και ακροαστικά ευρήματα από τους πνεύμονες.
Στις πλείστες των περιπτώσεων με το ιστορικό και την κλινική εξέταση τίθεται και η διάγνωση. Όταν η διάγνωση δεν είναι τόσο σαφής αλλά και για την καλύτερη εκτίμηση της βαρύτητας της νόσου διενεργείται ηχωκαρδιογράφημα. Το ηχωκαρδιογράφημα είναι η μέθοδος εκλογής για την διάγνωση και ποσοτικοποίηση των βαλβιδοπαθειών.
Πρόκειται για μια ανώδυνη και γρήγορη εξέταση που εκτός από την διάγνωση της αορτικής στένωσης μας δίνει χρήσιμες πληροφορίες για την λειτουργική κατάσταση του μυοκαρδίου και για ενδεχόμενες βλάβες στις υπόλοιπες βαλβίδες της καρδιάς. Σπάνια, σε δύσκολες περιπτώσεις, απαιτείται η συνδρομή της αξονικής τομογραφίας για την ποσοτικοποίηση του βαθμού ασβέστωσης της βαλβίδας και κατ’επέκταση της βαρύτητας της στένωσης.
Αορτική στένωση – θεραπεία
Στα αρχικά της στάδια και πριν να γίνει συμπτωματική η αορτική στένωση αντιμετωπίζεται συντηρητικά με τακτικές καρδιολογικές εκτιμήσεις για παρακολούθηση της εξέλιξης της. Στις επισκέψεις αυτές μπορεί να γίνουν παρεμβάσεις από το ιατρό στο τρόπο ζωής του ασθενούς και τις συνήθειες του. Είναι σημαντικό για τον ασθενή να προσέχει την διατροφή του, τόσο σε ποσότητα όσο και σε ποιότητα ώστε να διατηρεί ένα υγιές σώμα.
Τα υπέρβαρα άτομα θα χρειαστεί να ακολουθήσουν κάποια ήπια δίαιτα. Αν ο ασθενής είναι καπνιστής θα πρέπει να διακόψει το κάπνισμα. Τριάντα λεπτά ήπιας καθημερινής άσκησης είναι αρκετά για την διατήρηση μιας καλής φυσικής κατάστασης. Παράλληλα αντιμετωπίζονται τυχόν άλλες παθολογίες όπως η αρτηριακή υπέρταση και ο Σακχαρώδης Διαβήτης. Μπορεί οι παραπάνω παρεμβάσεις να μην επηρεάζουν την εξέλιξη της αορτικής στένωσης ωστόσο ένας κατά τα άλλα υγιής οργανισμός μπορεί να ανταπεξέλθει πολύ καλύτερα στις προσκλήσεις μιας σοβαρής νόσου.
Όταν η αορτική στένωση γίνει συμπτωματική τότε υπάρχει ένδειξη για ριζική αντιμετώπιση του προβλήματος. Υπάρχουν και περιπτώσεις όπου η παρέμβαση ενδείκνυται και πριν η νόσος γίνει συμπτωματική. Μια τέτοια περίπτωση είναι να συνυπάρχει σημαντική στεφανιαία νόσος που χρήζει χειρουργικής επέμβασης.
Η τελική θεραπεία του προβλήματος είναι η χειρουργική αντικατάσταση της αορτικής βαλβίδας με μεταλλική η βιοπροσθετική. Η μεταλλική βαλβίδα έχει πολύ μεγάλη διάρκεια ζωής που ξεπερνάει το προσδόκιμο επιβίωσης του ασθενούς όμως προϋποθέτει την δια βίου χρήση αντιπηκτικών. Αντίθετα η βιοπροσθετική βαλβίδα δεν απαιτεί αντιπηκτική αγωγή αλλά καθώς εκφυλίζεται με τα χρόνια μπορεί να χρειαστεί επανεπέμβαση σε δέκα με δεκαπέντε έτη. Για την επιλογή βαρύνουσα σημασία έχει η επιθυμία του καλά ενημερωμένου ασθενούς.
Την τελευταία δεκαετία έχει αναπτυχθεί μια νέα τεχνική αντικατάστασης της αορτικής βαλβίδας διαδερμικά. Στην περίπτωση αυτή δεν γίνεται ανοιχτό χειρουργείο αλλά εμφύτευση της βιοπροσθετικής βαλβίδας διαορτικά. Η διαδικασία μοιάζει με την στεφανιογραφία. Από μια μεγάλη περιφερική αρτηρία προωθείται η ειδική βαλβίδα έως την αορτική ρίζα, εκεί με την βοήθεια ενός μπαλονιού εκπτύσσεται και καταλαμβάνει την θέση της παλαιάς.
Το βασικό πλεονέκτημα της μεθόδου είναι ότι ο ασθενείς με αορτική στένωση δεν υπόκειται την ταλαιπωρία και τους κινδύνους μιας καρδιοχειρουργικής επέμβασης. Βέβαια και αυτή η μέθοδος έχει τεχνικές δυσκολίες και δεν ενδείκνυται για όλους τους ασθενείς. Στις ημέρες μας έχει ένδειξη όταν διεγχειρητικός και περιεγχειρητικός κίνδυνος μια ανοιχτής επέμβασης είναι απαγορευτικός.
