Τι είναι η κολπική μαρμαρυγή;
Ο καρδιακός ρυθμός και κατ’επέκτεση η καρδιακή συχνότητα ελέγχεται φυσιολογικά από τον βηματοδότη της καρδίας τον επονομαζόμενο φλεβόκομβο. Ο φλεβόκομβος ρυθμίζει την καρδιακή συχνότητα ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες του οργανισμού. Κάθε κατάσταση που ξεφεύγει από αυτόν τον φυσιολογικό έλεγχο ονομάζεται αρρυθμία. Η κολπική μαρμαρυγή είναι μια αρρυθμία. Ονομάζεται κολπική μαρμαρυγή διότι οι κόλποι της καρδίας, στα μάτια του καρδιοχειρουργού, φαίνεται να μαρμαίρουν, λαμπιρίζουν, καθώς δεν συσπώνται συντονισμένα.
Η κολπική μαρμαρυγή είναι μια αρκετά συνηθισμένη αρρυθμία. Εκτιμάται ότι παγκοσμίως πάσχουν περί τα 21 εκατομμύρια άνδρες και 11 εκατομμύρια γυναίκες. Ο επιπολασμός της αυξάνει με την ηλικία έτσι ώστε σε άτομα άνω των 80 ετών ένα στα δέκα να πάσχει από κολπική μαρμαρυγή. Κατά βάσιν είναι μια εκφυλιστική νόσος για την οποία μπορεί να μην βρεθεί καμία εμφανής αιτία. Συνήθως όμως συνυπάρχουν επιβαρυντικοί παράγοντες όπως αρτηριακή υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτης, θυρεοειδοπάθειες, νεφρική-καρδιακή ανεπάρκεια , βαλβιδοπάθειες. Μια άλλη συχνή αιτία για κολπική μαρμαρυγή είναι η κατανάλωση μεγάλης ποσότητας αλκοολούχων ποτών. Οι Άγγλοι μάλιστα την ονομάζουν «αρρυθμία της Δευτέρας» καθώς πολύ νέοι άνθρωποι με την αρρυθμία αναζητούν βοήθεια στα επείγοντα των νοσοκομείων την Δευτέρα μετά από την νυχτερινή έξοδο της Κυριακής.
Κολπική μαρμαρυγή : Επιπλοκές
Η κολπική μαρμαρυγή μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής του ασθενούς. Η συνεπακόλουθη ταχυκαρδία κουράζει την καρδιά και έτσι εκδηλώνονται συμπτώματα καρδιακής ανεπάρκειας όπως εύκολη κόπωση και οιδήματα κάτω άκρων. Σε πιο προχωρημένες καταστάσεις μπορεί να υπάρχει δύσπνοια ηρεμίας. Κάποιες φορές, ιδίως σε επιβαρυμένες περιπτώσεις, η κολπική μαρμαρυγή μπορεί να αποτελέσει την αιτία για πνευμονικό οίδημα. Άλλες φορές πάλι η κολπική μαρμαρυγή εκδηλώνεται με έντονη βραδυκαρδία και συγκοπτικά επεισόδια. Η πιο σοβαρή όμως επιπλοκή της νόσου είναι τα εγκεφαλικά επεισόδια. Το 20-30% όλων των εγκεφαλικών επεισοδίων οφείλεται σε κολπική μαρμαρυγή. Όλες οι προαναφερόμενες καταστάσεις έχουν ως αποτέλεσμα κάθε χρόνο το 10-40% των ασθενών με κολπική μαρμαρυγή να γίνονται εισαγωγή σε νοσοκομεία.
Κολπική μαρμαρυγή : Διάγνωση
Η διάγνωση δεν είναι πάντα εύκολη. Αρχικά η κολπική μαρμαρυγή έχει παροξυσμικό χαρακτήρα δηλαδή «έρχεται και φεύγει». Στα μεσοδιαστήματα των κρίσεων δεν υπάρχουν ευρήματα. Πριν από την έκδηλη συμπτωματολογία της καρδιακής ανεπάρκεια που περιγράφηκε ανωτέρω τα συμπτώματα μπορεί να είναι αμβληχρά. Συνήθως η κολπική μαρμαρυγή γίνεται αντιληπτή ως ταχυπαλμία, «φτερούγισμα στο στήθος», «διακοπές» στους παλμούς της καρδιάς. Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι ένα σημαντικό ποσοστό των ασθενών με γνωστή παροξυσμική κολπική μαρμαρυγή δεν αντιλαμβάνεται τα επεισόδια. Συχνά η πρώτη εκδήλωση της είναι ένα εγκεφαλικό επεισόδιο. Για την διάγνωση πρέπει συνεπώς να υπάρχει αυξημένη κλινική επαγρύπνηση. Ο ιατρός μετά από λήψη ιστορικού και ενδελεχή κλινική εξέταση μπορεί να ζητήσει μια σειρά εξετάσεων:
- Ηλεκτροκαρδιογράφημα. Με την βοήθεια αισθητήρων ( ηλεκτροδίων) που προσαρμόζονται στον θώρακα και τα άκρα του ασθενούς γίνεται καταγραφή της ηλεκτρικής δραστηριότητας της καρδιάς . Το ηλεκτροκαρδιογράφημα αποτελεί την εξέταση θεμέλιο λίθο για την διάγνωση των αρρυθμιών.
- Holter(συνεχής καταγραφή καρδιακού ρυθμού). Η συσκευή Holter είναι μια φορητή συσκευή που καταγράφει , με την βοήθεια ηλεκτροδίων, τον καρδιακό ρυθμό για 24 ή περισσότερες ώρες. Η παρατεταμένη παρακολούθηση μπορεί να αποκαλύψει επεισόδια αρρυθμίας που διαφεύγουν του απλού καρδιογραφήματος.
- Καταγραφέας επεισοδίων. Η συσκευή αυτή μοιάζει με το Holter και χρησιμοποιείται όταν τα επεισόδια είναι σπάνια και η παρακολούθηση είναι μεγαλύτερη από λίγες ημέρες. Όταν ο ασθενής αισθανθεί κάποιο σύμπτωμα ενεργοποιεί την συσκευή η οποία αποθηκεύει καρδιογράφημα λίγη ώρα πριν και λίγη μετά από την ενεργοποίηση της.
- Εμφυτεύσιμος καταγραφέας επεισοδίων. Όταν η κλινική υποψία είναι υψηλή και οι προηγούμενες εξετάσεις έχουν αποτύχει να αποκαλύψουν την αρρυθμία μπορεί να εμφυτευθεί υποδορίως η μικρή αυτή συσκευή η οποία θα παρακολουθεί το καρδιακό ρυθμό για μήνες.
- Ηχωκαρδιογράφημα(Triplex). Η μελέτη της καρδιάς με την βοήθεια υπερήχων δίνει πολλές πληροφορίες για την δομή και την λειτουργικότατα της. Καταστάσεις που προδιαθέτουν σε κολπική μαρμαρυγή όπως η συστολική ή η διαστολική δυσλειτουργία της καρδίας, οι βαλβιδοπάθειες και οι συγγενείς παθήσεις διαγιγνώσκονται με αυτή την ανώδυνη εξέταση. Μια ιδιαίτερη μορφή ηχωκαρδιογραφήματος είναι το διοιδοφάγειο υπερηχογράφημα. Στην περίπτωση που η κολπική μαρμαρυγή έχει επιβεβαιωθεί και έχει αποφασιστεί η ανάταξη της αρρυθμίας το διοισοφάγειο υπερηχογράφημα χρησιμεύει στην απεικόνιση του ωτίου του αριστερού κόλπου όπου μπορεί να σχηματιστούν θρόμβοι.
- Δοκιμασία κοπώσεως. Πρόκειται ουσιαστικά για την παρακολούθηση της καρδίας κατά την διάρκεια άσκηση. Η κολπική μαρμαρυγή μπορεί να οφείλεται ή να συνυπάρχει με στεφανιαία νόσο. Το stress που υπόκειται ο οργανισμός κατά την δοκιμασία κοπώσεως μπορεί να αποκαλύψει ισχαιμική νόσο ή να αναδείξει λανθάνουσες αρρυθμίες.
- Αιματολογικές εξετάσεις. Συνήθως αφορούν την λειτουργικότητα του θυρεοειδούς και των νεφρών.
Κολπική μαρμαρυγή : Θεραπεία
Η θεραπεία της κολπικής μαρμαρυγής είναι εξατομικευμένη. Για τις θεραπευτικές παρεμβάσεις που θα ακολουθηθούν συνεκτιμώνται η χρονιότητα της νόσου, η βαρύτητα των συμπτωμάτων, η γενική κατάσταση του ασθενούς και οι προσωπικές του προτιμήσεις. Σε γενικές γραμμές πάντως στόχος της θεραπείας είναι :
- Αντιμετώπιση της γενεσιουργού αιτίας
- Έλεγχος ταχυκαρδίας
- Αποτροπή υποτροπών
- Πρόληψη θρομβοεμβολικών επεισοδίων
Η θεραπεία όμως δεν πρέπει να περιοριστεί στην εξειδικευμένη αντιμετώπιση της αρρυθμίας. Η κολπική μαρμαρυγή συχνά συνυπάρχει με άλλες νοσογόνες καταστάσεις και συνεπώς ο ασθενής πρέπει να διερευνηθεί και αντιμετωπιστεί σφαιρικά . Ο αρρύθμιστος σακχαρώδης διαβήτης, η δυσλιπιδαιμία, το κάπνισμα αν και δεν έχουν άμεση σχέση με την αρρυθμία επιβαρύνουν σημαντικά τον ασθενή και πρέπει να αντιμετωπιστούν. Αν και ο καθυστερημένος έλεγχος της αρτηριακής πίεσης δεν θεραπεύει την ήδη εκδηλωμένη αρρυθμία, η ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης μπορεί να μειώσει τα επεισόδια και να κάνει πιο εύκολη την διαχείριση της κολπικής μαρμαρυγής.
Για τον έλεγχο της ταχυκαρδίας χρησιμοποιούνται φάρμακα που προκαλούν βραδυκαρδία όπως οι βήτα αποκλειστές και οι αποκλειστές των διάβλων ασβεστίου. Τα φάρμακα αυτά είναι καλά ανεκτά και συνήθως αποτελεσματικά. Αν δεν υπάρξει το επιθυμητό αποτέλεσμα τότε μπορεί με προστεθούν διγοξίνη ή αμιοδαρόνη. Στόχος είναι η μέση καρδιακή συχνότητα να πέσει στους 80παλμούςς ανά λεπτό. Σε αρκετές περιπτώσεις και υψηλότεροι παλμοί (100-110/λεπτό) μπορεί να είναι αποδεκτοί.
Στην περίπτωση που η κολπική μαρμαρυγή είναι παροξυσμική, η αποτροπή νέων επεισοδίων γίνεται με αντιαρρυθμικά φάρμακα( προπαφαινόνη , σοταλόλη, αμιωδαρόνη κ.α). Η επιλογή του αντιαρρυθμικού φαρμάκου είναι εξατομικευμένη και εξαρτάται από την παρουσία ή όχι δομικών βλαβών στην καρδιά.
Σε ειδικές περιπτώσεις ιδίως σε νέα άτομα η κολπική μαρμαρυγή μπορεί να τύχει ριζικής αντιμετώπισης με την επεμβατική μέθοδο της κατάλυσης(Ablation). Αν από την ηλεκτροφυσιολογική μελέτη διαπιστωθούν μεμονωμένες αρρυθμιογόνες εστίες τότε γίνεται κατάλυση- αποκλεισμός των περιοχών αυτών με πολύ καλά αποτελέσματα.
Κολπική μαρμαρυγή : Πρόληψη
Η πρόληψη των θρομβοεμβολικών επεισοδίων είναι μεγίστης σημασίας για τον ασθενή με κολπική μαρμαρυγή. Κατά την λήψη της απόφασης για έναρξη αντιπηκτικής αγωγής συνεκτιμάται ο θρομβοεμβολικός και ο αιμορραγικός κίνδυνος του ασθενούς. Έως πρότινος τα μόνα αποτελεσματικά φάρμακα ήταν τα κουμαρινικά αντιπηκτικά(δικουμαρολη, βαρφαρίνη). Είναι δοκιμασμένα, αποτελεσματικά και κυρίως φτηνά φάρμακα. Στα μειονεκτήματα τους περιλαμβάνεται η ανάγκη για τακτικό αιματολογικό έλεγχο και ο επηρεασμός της αποτελεσματικότητας τους από την διατροφή. Κατά την έναρξη της αγωγής χρειάζεται τακτικός αιματολογικός έλεγχος (INR) μέχρι να βρεθεί η κατάλληλη δόση. Ακολούθως συνήθως χρειάζεται έλεγχος μια φορά τον μήνα. Επειδή τα φάρμακα αυτά ανταγωνίζονται την βιταμίνη Κ που υπάρχει κυρίως στα πράσινα λαχανικά είναι σημαντικό να υπάρχει σταθερή και ορισμένη ποσότητα λαχανικών στην καθημερινή διατροφή. Η μη κατανάλωση λαχανικών είναι λάθος τακτική. Πλέον υπάρχουν νεότερα αντιπηκτικά χωρίς τα προαναφερόμενα μειονεκτήματα, εξίσου ή και πιο αποτελεσματικά αλλά και σημαντικά πιο ακριβά. Δεν είναι δοκιμασμένα στον χρόνο όπως τα κουμαρινικά αλλά οι πρώτες ενδείξεις είναι ενθαρρυντικές . Στην τελική επιλογή του αντιπηκτικού δίνεται μεγάλη έμφαση στην προτίμηση του ασθενούς.
Η κολπική μαρμαρυγή είναι μια συχνή αρρυθμία που ανεξέλεγκτη επιβαρύνει σημαντικά την υγεία του ασθενούς. Η κλινική επαγρύπνηση σε συνδυασμό με τα σύγχρονα διαγνωστικά και θεραπευτικά μέσα θέτουν την διάγνωση και αντιμετωπίζουν σε μεγάλο βαθμό της βλαβερές συνέπειες της νόσου.