Στο άρθρο αυτό γίνεται μια γενική περιγραφή της καρδιάς χωρίς πολλές λεπτομέρειες με σκοπό ο αναγνώστης-ασθενής να κατανοήσει πως λειτουργεί η καρδιά και να εξοικειωθεί με κάποιους ιατρικούς όρους που συχνά ακούει αλλά δεν γνωρίζει τι σημαίνουν.
Καρδιά: Καρδιακές κοιλότητες
Η καρδιά είναι το βασικό όργανο του καρδιαγγειακού μας συστήματος. Εδράζεται κεντρικά στον θώρακα επεκτεινόμενη προς τα αριστερά. Η καρδία κατά κύριο λόγο είναι ένας μυς που συστελλόμενος προωθεί αίμα. Στο εσωτερικό της καρδιάς σχηματίζονται τέσσερις κοιλότητες, δύο κόλποι και δυο κοιλίες. Ο ρόλος των κόλπων είναι να υποδέχονται το αίμα από την περιφέρεια και να το προωθούν στις κοιλίες. Οι κοιλίες είναι αυτές που επιτελούν το κύριο έργο της καρδιάς, την προώθηση δηλαδή του αίματος στους πνεύμονες και ολόκληρο το σώμα.
Μεταξύ των κόλπων υπάρχει το μεσοκολπικό διάφραγμα ενώ μεταξύ των κοιλιών το μεσοκοιλιακό διάφραγμα. Επικοινωνία υπάρχει μεταξύ αριστερού κόλπου και αριστερής κοιλίας και μεταξύ δεξιού κόλπου και δεξιάς κοιλίας.
Καρδιά: Βαλβίδες
Στην καρδιά υπάρχουν τέσσερις βαλβίδες, η αορτική, η μιτροειδής, η πνευμονική και η τριγλώχινα. Η μιτροειδής βαλβίδα και η τριγλώχινα βαλβίδα ονομάζονται κολποκοιλιακές βαλβίδες. Η μεν μιτροειδής βρίσκεται μεταξύ αριστερού κόλπου και αριστερής κοιλίας η δε τριγλώχινα μεταξύ δεξιού κόλπου και δεξιάς κοιλίας. Ο ρόλος των κολποκοιλιακών βαλβίδων είναι να επιτρέπουν την ελεύθερη ροή αίματος από τους κόλπου προς τις κοιλίες αλλά όχι το αντίστροφο. Η αορτική βαλβίδα βρίσκεται στον χώρο εξόδου της αριστερής κοιλίας επιτρέποντας της εξώθηση αίματος προς την αορτή αλλά αποτρέποντας την επιστροφή του στην κοιλία. Τον αντίστοιχο ρόλο διαδραματίζει η πνευμονική βαλβίδα μεταξύ δεξιάς κοιλίας και πνευμονικής αρτηρίας.
Η σωστή λειτουργία των βαλβίδων είναι βασική προϋπόθεση για μια υγιή καρδιά. Η στένωση ή η ανεπάρκεια μιας βαλβίδας δυσχεράνει το έργο της καρδιάς και τελικά μπορεί να οδηγήσει στην εξάντληση της.
Καρδιά: Κυκλοφορία
Η καρδιά λειτουργεί ως μια διπλή αντλία με δυο εισόδους και δυο εξόδους. Οξυγονωμένο αίμα από του πνεύμονες με τις πνευμονικές φλέβες εισρέει στον αριστερό κόλπο ο οποίος συστελλόμενος το προωθεί διαμέσου της μιτροειδούς βαλβίδας στην αριστερή κοιλία. Η συστολή της αριστερής κοιλίας κλείνει την μιτροειδή βαλβίδα και ανοίγει την αορτική δια της οποίας το οξυγονωμένο αίμα εισέρχεται στην αορτή. Από εκεί το οξυγονωμένο αίμα διανέμεται με τις αρτηρίες σε όλο το σώμα. Από την περιφέρεια, με τις φλέβες ,το αίμα γεμάτο με διοξείδιο του άνθρακα επιστρέφει στον δεξιό κόλπο. Από τον δεξιό κόλπο δια της τριγλώχινας βαλβίδας το αίμα εισέρχεται στην δεξιά κοιλία. Η δεξιά κοιλία συστελλόμενη κλείνει την τριγλώχινα βαλβίδα και ανοίγει την πνευμονική ώστε το αίμα να φτάσει στους πνεύμονες και να οξυγονωθεί για να κλείσει ο κύκλος.
Καρδιά: Φλεβόκομβος
Η καρδιά εξωθεί αίμα στην φάση της συστολής ενώ γεμίζει με αίμα στην φάση της διαστολής. Οι διεργασίες της συστολής και της διαστολής εκτελούνται με την αγωγή ηλεκτρικού ρεύματος. Αυτός είναι και ο λόγος που η ηλεκτροπληξία είναι τόσο επικίνδυνη. Τον συντονισμό της ηλεκτρικής δραστηριότητας της καρδιάς επιτελεί ο φυσικός βηματοδότης της καρδιάς ο φλεβόκομβο. Ο φλεβόκομβος είναι μια συνάθροιση ειδικών μυοκαρδιακών κυττάρων στον δεξιό κόλπο που έχουν το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της αυτόματης εκπόλωσης-της παραγωγής δηλαδή ρεύματος σε ώσεις. Η εκπόλωση αυτή είναι ρυθμική και επεκτείνεται από τον φλεβόκομβο προς όλο το μυοκάρδιο προκαλώντας την συστολή του (αυτή είναι η ηλεκτρική δραστηριότητα της καρδίας που καταγράφεται με το ηλεκτροκαρδιογράφημα). Ο φλεβόκομβος είναι αυτός που ανάλογα με τις ανάγκες του οργανισμού καθορίζει την καρδιακή συχνότητα. Στο ύπνο λόγω χαμηλών αναγκών οι παλμοί της καρδιάς μπορεί να είναι και λιγότεροι από 50/λεπτό. Σε ηρεμία φυσιολογικά οι παλμοί κυμαίνονται μεταξύ 60και 80/λεπτό. Για να γίνει μια κάποια άσκηση η καρδιά θα πρέπει να επιταχύνει, ενώ στην μέγιστη κόπωση, ανάλογα με την ηλικία του ατόμου, οι παλμοί της καρδιάς μπορεί να φτάσουν φυσιολογικά και τους 200/λεπτό. Καταστάσεις όπως πυρετός, αφυδάτωση, αναιμία και άγχος αυξάνουν την καρδιακή συχνότητα.
Καρδιά: Στεφανιαία αγγεία
Η καρδιά στέλνει οξυγονωμένο αίμα σε όλο τον οργανισμό αλλά έχει και η ίδια ανάγκες σε οξυγόνο. Για να ικανοποιήσει τις ανάγκες της αυτές διαθέτει τα δικά της αιμοφόρα αγγεία. Τα αγγεία αυτά ονομάζονται στεφανιαία. Ονομάζονται έτσι διότι σχηματίζουν ένα στεφάνι γύρω από την καρδιά συνδεόμενα στα άκρα τους. Οι εκφύσεις των στεφανιαίων αγγείων βρίσκονται στο αρχικό τμήμα της αορτής. Φυσιολογικά υπάρχουν δυο εκφύσεις, μια για την δεξιά στεφανιαία αρτηρία και μία για την αριστερή. Το αρχικό τμήμα της αριστερής αρτηρίας ονομάζεται στέλεχος. Το στέλεχος είναι πολύ βραχύ και πολύ γρήγορα διακλαδίζεται στον πρόσθιο κατιόντα κλάδο και την περισπωμένη αρτηρία. Καθεμία από τις προαναφερόμενες στεφανιαίες αρτηρίες είναι υπεύθυνη για την αιμάτωση ξεχωριστού τμήματος της καρδιάς. Οι σπουδαιότερες από αυτήν την άποψη είναι ο πρόσθιος κατιόντας και βεβαίως το στέλεχος. Αν τα στεφανιαία αγγεία στενέψουν τότε δεν μπορούν να μεταφέρουν την απαιτούμενη ποσότητα αίματος, η καρδιά ισχαιμεί και προκαλείται στηθάγχη( πόνος στο στήθος). Αν υπάρξει ολική απόφραξη οποιασδήποτε στεφανιαίας αρτηρίας τότε προκαλείται έμφραγμα. Αν η απόφραξη γίνει σταδιακά τότε δίνεται χρόνος στην καρδιά να αναπτύξει παράπλευρη κυκλοφορία και να μετριαστεί το πρόβλημα. Συνήθως όμως ο μηχανισμός αυτός δεν είναι επαρκής και πρέπει τελικά να υπάρξει ιατρική παρέμβαση για την αποκατάσταση της κυκλοφορίας.
Καρδιά: Περικάρδιο
Ολόκληρη η καρδιά περιβάλλεται από το περικάρδιο. Σχηματικά το περικάρδιο θα μπορούσε να περιγραφεί ως μια σακούλα η οποία περιέχει φυσιολογικά μια ελάχιστη ποσότητα υγρού. Ο ρόλος του περικαρδίου είναι προστατευτικός. Το ελάχιστο υγρό που περιέχει λειτουργεί ως λιπαντικό ώστε η καρδιά να μην αντιμετωπίζει προβλήματα τριβής με τους γύρω ιστούς. Επιπλέον το περικάρδιο θεωρείται φραγμός για την μετάδοση λοιμώξεων. Στην περίπτωση της περικαρδίτιδας το περικάρδιο φλεγμαίνει, η ποσότητα του υγρού γύρω από την καρδιά αυξάνει και μπορεί να επηρεάσει την λειτουργία της συμπιέζοντας την.